Het christendom heeft goede papieren

Hernieuwde belangstelling voor apologetiek

Gepubliceerd in de Oogst, november 2008

Ik weet het nog goed, ik was 19 haar oud en was een half jaar geleden tot geestelijke doorbraak gekomen. Uit mijn vaders boekenkast pakte ik het boek ‘Hoe zouden wij dan leven’ van de zojuist overleden Francis Schaeffer. Het lezen van dit boek bracht een soort schokgolf teweeg, een emotie minstens zo sterk als de ervaring van mijn geestelijke vernieuwing. Niet alleen was mijn ziel gered, maar mijn verstand werd hernieuwd.

Francis Schaeffer was een apologeet, iemand die met rationele argumenten mensen probeerde te overtuigen van de waarheid van de Bijbel. Schaeffer is me altijd kostbaar gebleven ook al was er afgelopen decennia weinig interesse te bespeuren onder christenen voor dit onderwerp. Maar recentelijk lijkt er een nieuwe wind te waaien in Nederland. C.S. Lewis’ beroemde boek ‘Onversneden Christendom’ is in het Nederlands verschenen. Een titel als ‘Ik heb te weinig geloof om atheïst te zijn’ van Geisler en Turek is gewoon in de evangelische boekenhandel te vinden. Binnenkort verschijnt ‘In alle redelijkheid’ van Tim Keller op de markt. Apologetiek mag zich in een nieuwe belangstelling verheugen.

En dat is een goede zaak. Is er een kentering waar te nemen in de postmoderne trend om de waarheidsvraag niet te willen stellen? Jarenlang is het modieus geweest om heel sceptisch te staan tegenover de gedachte dat het ene geloof betere kaarten heeft dan het andere. Ook in de kerk was deze invloed merkbaar met een daarmee gepaard gaand anti-intellectualisme. ‘Studeren doet er niet toe, argumenten voor het geloof overtuigen toch niet’, was vaak de gedachte, ‘Zorg nou maar dat jouw persoonlijke relatie met God in orde is’. Deze houding is funest geweest voor de weerbaarheid van het geloof in een post-christelijke samenleving. Apologetiek staat gelukkig weer op het menu. Daarom een korte uitleg over deze beproefde maar relevante discipline.

Wat is apologetiek?
Apologetiek is de taak van het verdedigen van het christelijk geloof tegen de bezwaren die door ongelovigen er tegen ingebracht worden. Dit houdt in dat verkeerde voorstellingen over het geloof ontzenuwd moeten worden, maar ook dat het geloof in God en de Bijbel aannemelijk gemaakt wordt. De redelijkheid ervan moet aangetoond worden. De wereld is heel klein geworden en allerlei ideologieën en religies roepen om de aandacht. Apologetiek is dan ook heel breed in zijn reikwijdte; het richt zich immers tot al deze overtuigingen en probeert er een antwoord op te formuleren.

Het woord apologetiek komt van het Griekse ‘apologia’. Dit woord werd gebruikt voor de verdediging in een rechtzaak. Het toont al aan dat het formuleren van steekhoudende argumenten een belangrijke rol speelt. Een bijbelse basis voor apologetiek vinden we o.a. in 1 Petrus 3:15 waar de schrijver christenen maant om altijd bereid te zijn rekenschap (apologia) af te leggen van de hoop die in hen is.

Apologetiek houdt zich bezig met de betrouwbaarheid van de bijbel en de historische realiteit van de opstanding van Christus. Daarnaast ontwikkelt het wetenschappelijke (denk aan de Intelligent Design beweging) en filosofische argumenten voor het bestaan van God. Apologetiek probeert ook de onhoudbaarheid van niet-christelijke levensovertuigingen aan te tonen. Maar betekent dit dat apologetiek eigenlijk alleen is weggelegd voor slimme mensen die met hun neus voortdurend in de boeken zitten? Welnee. Er zit al zoveel apologetische slagkracht in een eenvoudig argument als: ‘Wanneer ik om me heen kijk en zie hoe ingewikkeld de natuur in elkaar zit, kan ik me niet voorstellen dat er geen God is’. Iedereen kan apologeet zijn!

De geschiedenis van de apologetiek kent een rijke traditie met veel verschillende stromingen. Momenteel is er in Noord-Amerika een sterke opleving van apologetiek, waarin nieuwe argumenten voor het christelijk geloof hand in hand gaan met een hergebruik van aloude godsbewijzen. Neem bijvoorbeeld het middeleeuwse argument van Thomas van Aquino: ‘Omdat alles een begin heeft, moet ook de wereld een begin hebben; dat begin is God’. Dit zogeheten kosmologische argument is in onze tijd door filosoof en theoloog Bill Craig nieuw leven ingeblazen met gebruikmaking van kennis uit de wetenschap en de wiskunde.

Relevantie
Het kan niet genoeg benadrukt worden hoe relevant apologetiek is voor onze tijd. In een tijd waarin waarheid als een relatief begrip wordt gezien, waar alle religies op één hoop worden gegooid en men het christendom als een achterhaalde mythe beschouwt, moet opnieuw duidelijk worden dat het evangelie de waarheid is. Apologetiek zou wel eens één van de belangrijkste gereedschappen kunnen blijken om het evangelie weer toegankelijk te maken voor de westerse mens. Misschien kan dit het beste geïllustreerd worden met een anecdote.

Onlangs werd ergens in Nederland een cursus gegeven voor mensen die enigermate geïnteresseerd waren in het christendom. Het was een experiment, omdat de cursus begon met een aantal moeilijke lessen over apologetische onderwerpen zoals: ‘Bestaat God wel?’, ‘Christendom en de wereldreligies’ en ‘Is het Nieuwe Testament wel betrouwbaar?’. Pas daarna kwam het evangelie aan bod. Hoewel velen in de groep aanvankelijk sceptisch waren, bleek na enkele lessen dat veel vooroordelen en verkeerde opvattingen verdwenen waren. Van de negen ongelovigen die de cursus bezochten, namen zeven een beslissing voor Christus. Boeiend was dat ook veel christenen aan de cursus deelnamen en enthousiast ontdekten dat hun geloof een goede onderbouwing kent.

En dat is misschien nog wel één van de belangrijkste zegeningen die apologetiek met zich meebrengt, dat gelovigen een redelijke onderbouwing krijgen voor hun geloof, zich gesterkt voelen en met nieuw elan getuigen van hun relatie met Jezus Christus. Deze relatie is, zo blijkt, niet een irrationele ‘leap of faith’ (geloofssprong) in het duister, maar wordt gevoed door een geloof dat een solide ondergrond heeft.

De toekomst van de kerk in het westen zal mede afhangen van haar vermogen om de waarheid van God te spreken in de taal van deze tijd. Mag de apologetiek haar bij deze taak helpen.